زیرخاکی تا اطلاع ثانوی؛
پروژه ساختمان میراث فرهنگی و موزه مردم شناسی آبیک؛ مدفون در خاک/حال ناخوش آثار تاریخی و باستانی روستاهای شهرستان
اخبار شهرستان
بزرگنمايي:
دو سال از احداث پروژه ساختمان میراث فرهنگی و موزه مردم شناسی شهرستان
آبیک می‌گذرد اما در حد فونداسیون باقی مانده و بر روی آن خاک ریخته شده
این در حالی است که آثار تاریخی، باستانی و طبیعی بسیاری در این شهرستان
وجود دارد که حفظ و حراست از آنها و به ثبت ملی رساندن این آثار، نیاز به
نگاه و توجه جدی مسئولان شهرستان و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
استان و شهرستان دارد.
به گزارش خبرنگار پایگاه جامع اطلاع‌رسانی آبیک،
شهرستان آبیک دارای دو بخش مرکزی و بشاریات و بیش از 70 روستا و چهار شهر
در مناطق کوهپایه و دشت است که تعدادی از این روستاها و شهرهای در حوزه‌های
مختلف به ویژه میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی از پتانسیل‌ها و
ظرفیت‌های مطلوب و متنوعی برخوردار است اما به دلیل کم‌توجهی و شاید گفت
کم‌مهری دستگاه‌های مربوطه استان قزوین، توجه و نگاه به این ظرفیت‌ها و
آثار باستانی و تاریخی روستاها و شهرها مغفول مانده است.
از جمله
روستاهای بزرگی که از پتانسیل‌های خاصی در حوزه آثار باستانی و تاریخی
برخوردار هستند، میتوان به قشلاق و زیاران اشاره کرد که پس از سال‌ها،
امسال مجوز شهر شدن آنها صادر و صاحب شهرداری شده‌اند.
افرادی که به جان تپه ها می افتند
نجات‌علی
مافی رئیس شورای شهرستان آبیک در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه جامع
اطلاع‌رسانی آبیک با اشاره به وجود آثار تاریخی و قدیمی در روستاهای این
بخش و حفاری‌هایی در برخی مناطق روستایی می‌گوید: عده‌ای افراد غیربومی با
شماره پلاک‌هایی از استان‌های تهران و کرج و... به جان برخی از تپه‌های
روستاها می‌افتند و از اینکه با مجوز اقدام به حفاری کاری می‌کنند، اطلاعی
نداریم و نمی‌توانیم برای جلوگیری از اقدام آنها کاری انجام دهیم.
وی
می‌افزاید: لازم است تفاهم‌نامه‌ای بین مسئولان اداره میراث فرهنگی،
گردشگری و نیروی انتظامی شهرستان آبیک با شوراها و دهیاران و معتدین
روستاها منعقد شود تا بر اساس آن، حفاریهای غیرمجازی که از سوی برخی افراد
سودجو صورت می‌گیرد و زودتر باخبر می‌شویم، به مسئولان مربوطه اطلاع‌رسانی
کنیم تا اقدام لازم انجام شود.
این مسئول ادامه می‌دهد: در برخی از
روستاهای کوهپایه شهرستان آبیک و در بین اقوام آذری‌زبان و اکراد پوشش‌های
محلی همچون لباس‌ها و روسری‌های مخصوصی مرسوم بود که مورد استفاده بانوان
قرار می‌گرفت که در حال حاضر پوشیدن این البسه بسیار کم رنگ شده و یا دیگر
خبری نیست که اگر موزه مردم‌شناسی این شهرستان احداث شود میتوان از این
البسه در موزه برای بازدید عموم استفاده کرد.
رئیس شورای شهرستان آبیک
معتقد است؛ حفظ حریم روستاها و جلوگیری از تخلفات به تنهایی از عهده شوراها
و دهیاران برنمی‌آید این در حالی است که علاوه بر حفظ حریم‌ها در روستاها،
میراثی که گذشتگان برجای مانده و به دست ما رسیده باید حراست شود که
تعامل بیشتر وهماهنگی مسئولان ذی‌ربط برای تحقق این مهم، امری ضروری است.
تپه های قشلاق و حمام قدیمی به حال خود رها شده‌اند
سیدعباس
حسینی رئیس شورای شهر قشلاق در گفت وگو با خبرنگار پایگاه جامع اطلاع
رسانی آبیک اظهار می کند: این شهر دارای سه امامزاده شامل 2 امامزاده در
قشلاق و یک امامزاده در یعقوب آباد که در حوزه این شهر قرار دارد، می‌شود؛
از سویی تپه هایی از آثار باستانی در این شهر وجود دارد که گاهی اوقات در
اطراف تپه ها حفاریهای صورت می‌گیرد که باید گفت به حال خود رها شده‌اند.
وی
می‌افزاید: یک حمام بسیار قدیمی در شهر قشلاق وجود داشت که بخشی از آن
فروخته شده و بخشی هم به مکانهای دیگر اختصاص یافته و در زیر خاک مدفون شده
و هیچ اقدامی برای مرمت و احیای آن صورت نگرفته؛ این در حالی است که حمام
استحکام بسیار بالایی داشت و فقط سقفش فرو ریخته شده بود.
این مسئول
شهری ادامه می‌دهد: گرچه برای امامزاده یعقوب آباد اقداماتی صورت گرفته و
حسینیه و حجره هایی احداث شده اما برای امامزادگان احمد و محمود علیهم
السلام اقدام لازم انجام نشده و مهجور و مظلوم واقع شده‌اند که به همراه
آرامستان قدیمی، این شهر نیاز به بازسازی و ساماندهی دارند.
رئیس شورای
شهر قشلاق بیان می‌کند: از مسئولان میراث فرهنگی انتظار می‌رود بافت های
شهری و روستایی را به گونه‌ای تعبیه و برنامه‌ریزی کنند که مکان‌هایی برای
تفریح و استراحت شهروندان قشلاقی احداث کنند.
زیاران با آثار تاریخی و طبیعی متعدد
زیاران
شهری در دل کوهپایه شهرستان آبیک است که علاوه بر اینکه منطقه نمونه
گردشگری محسوب می‌شود دارای آثار طبیعی و تاریخی متعددی است که برخی از
آنها به ثبت ملی رسیده است.
درخت چنار کهنسال زیاران با قدمت حدود 400
سال با تنه‌ای سالم و شاداب به عنوان اثر طبیعی در سال 97 در فهرست آثار
ملی طبیعی به ثبت رسیده و حمام تاریخی این شهر هم که از بناهای ارزشمند
مربوط به دوره قاجار است و به روال بسیاری از گرمابه‌های تاریخی کشور در
زمان فتحعلی شاه قاجار به عنوان بنایی عام‌المنفعه احداث و در اختیار عموم
قرار گرفته بود، مرمت و بازسازی شد و جانی دوباره گرفت. البته در جوار مسجد
جامع زیاران هم امامزاده حسن(ع) واقع شده است.
گرچه با پیگیری
مسئولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان آبیک و اداره کل استان
قزوین آثاری طبیعی و تاریخی از زیاران به ثبت ملی رسیده اما آثار تاریخی و
باستانی دیگری هم در این شهر وجود دارد که نیاز به کاوش و بررسی دارد تا
به ثبت ملی برسد.
دره زمچک پناهگاه حیات وحش
فلاح
یکی از شهروندان زیاران به خبرنگار پایگاه جامع اطلاع‌رسانی اظهار می‌کند:
دره زمچک از نظر پوشش گیاهی موقعیت خاصی دارد و درختچه‌هایی به زبان محلی
زیاران زَمچِک (بادام کوهی) در این منطقه وجود دارد که میتوان گفت در
سلسله جبال البرز کم‌نظیر هستند.
وی می‌افزاید: این دره پناهگاه حیات
وحش از انوع خاص گرگ، روباه، کفتار، شغال و پلنگ، بزکوهی، خرگوش و .. و
انواع پرندگان شکاری و انواع کبک است.
این شهروند اذعان می‌کند: در
زیاران و حوالی این شهر آثار تاریخی و طبیعی زیادی وجود دارد که سال‌ها پیش
حفاریهای زیادی در آنجا انجام شده و حتی پیش از انقلاب و اوایل انقلاب و
در حال حاضر هم این حفاریهای غیرمجاز هم وجود داشته و دارد و کشف‌هایی از
سوی برخی سودجویان صورت گرفته و آثاری مورد دستبرد قرار گرفته که نیازمند
توجه و جدیت بیشتر و بهتر مسئولان میراث فرهنگی به این آثار است.
اتراق لشکری از مغول در زیاران
رستم
فلاح نویسنده و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه جامع
اطلاع‌رسانی آبیک می‌گوید: در کتاب فشکل‌دره که در سال 74 به چاپ رسانده‌ام
به برخی از آثار تاریخی زیاران اشاره کرده‌ام و مطالبی بیان شده که در
خصوص مکانی که به مغول مشهور است، باید گفت که در زمان حمله مغول در قرن
هقتم لشکری از مغول از این مکان عبور کرده و در واقع اردوگاهی داشته‌اند و
حتی ردی پیدا کرده‌ایم که برای فتح قلعه الموت از مسیر زیاران عبور کرده و
از شمال الموت وارد قلعه شده و به تصرف خودشان درآوردند؛ البته قازان خان
از شاهان مغول هم در مکان معروف به مغول زیاران از دنیا رفته و سپس به
تبریز منتقل و در آنجا دفن شده است.
وی در پاسخ به این سوال که دره زمچک
زیاران چه ویژگی‌هایی دارد، می‌افزاید: این دره از دره‌های بسیار قدیمی
است که علائم باستان‌شناسی در آن مشاهده شده و مربوط به دوران قبل از اسلام
است؛ در این دره گورستان قدیمی وجود داشته و افراد بومی زیاران حتی علائمی
از قبرهای گبری( مجوسی.زرتشتی) را مشاهده کرده‌اند که از بین رفته است.
این
استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: در این دره، علاوه بر گیاهان منحصر به فرد و
درختچه‌های زمچک که نسبتا بزرگ هستند، تنوع جانوری بسیاری وجود داشته و
دارد حتی برخی از حیات وحشی این دره مانند برخی از انواع مارها در کمتر
جایی یافت می‌شوند؛ می‌طلبد مسئولان به فکر احداث منطقه گردشگری و تفریحی و
پارک جنگلی در زیاران باشند.
فلاح اضافه می‌کند: در حاشیه دره دیگری در
زیاران، تعدادی سنگ شبیه ماهی کنار هم چیده شده که حفاریهای بسیاری بر
روی این سنگ‌ها صورت گرفته است.
لازم به ذکر است؛ البته برخی از
شهروندان زیارانی بیان کردند که در غرب زیاران، همین سنگ‌های شبیه ماهی
بارها مورد دستبرد حفاران غیرمجاز قرار گرفته و آثاری از از حفاری‌ها بر
روی سنگ‌ها موجود است.
وی در خصوص وجود آسیابهای قدیمی در زیاران و
آوردن نام 14 آسیاب در کتاب (فشکل‌دره) خود بیان می‌کند: از حاشیه رودخانه
زیاران از زیر سد زیاران به سمت جنوب آسیابهای آبی وجود داشته که در زمان
قدیم به دلیل وجود آب، فعال بود که تقریبا تمام آثارش از بین رفته گرچه
قباله‌های قدیمی و اسناد تاریخی از این آسیاب‌ها و واگذاری و فروش آنها
وجود دارد و وجود آسیاب‌ها بیانگر رونق عجیب در این منطقه بوده است.
بنابراین
گزارش، شنیده ها حکایت از آن دارد که بیش از 30 آسیاب قدیمی در زیاران
موجود است و اذعان شده برای ثبت ملی به اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و
صنایع دستی استان قزوین ارسال شده اما گویا به دلیل نداشتن شاخص‌های سبز،
برای ثبت ملی در وزارت خانه مورد تایید واقع نشده است.
این استاد
دانشگاه توجه به میراث به عنوان هویت مردم و حفظ و حراست از آثار تاریخی و
باستانی و طبیعی را ضروری و عِرق منطقه‌ای و ملی را وابسته به میراث و
تاریخ ذکر و اذعان می‌کند: اگر به حفظ آثار تاریخی و میراث توجه نشود،
اخلاق و فرهنگ دستخوش تغییر و موجب از بین رفتن حس اصیل بودن و بومی بودن
می‌شود.
جالب اینکه در وسط پیغمبرکوه مشرف به زیاران، دو قله بزرگ از
این بام آبیک مشهود است که گویی دو نفر انسان ایستاده‌اند و از قدیم
الایام در بین زیارانی‌ها به زبان محلی به دو بِرار (دو برادر) معروف است.
فلاح
استاد دانشگاه می‌گوید: در قدیم دقیقا در بین این دو قله یک بنای زیارتی
وجود داشته که قدیمی‌ها و بزرگان زیاران این مکان یادشان است و مردم به قصد
زیارت به این منطقه می‌رفتند که این بنا در حال حاضر از بین رفته است.
قلعه ها و تپه ها مورد تاخت و تاز قرار گرفته‌اند
با
پیگیری از اهالی روستاها در بخش بشاریات شهرستان آبیک باید گفت که در
بیشتر روستاهای این بخش تپه های بسیار بزرگی وجود دارد که ارتفاع برخی از
آنها از سطح زمین به 25 تا حدود 40 متر هم می‌رسد و بارها مورد دستبرد
حفاران غیرمجاز قرار گرفته است.
طبق اذعان برخی از اهالی روستاهای بخش
بشاریات؛ در برخی از روستاهای این بخش قلعه هایی هم وجود داشته که میتوان
به قلعه های موجود در مامجین که بخشی از آن باقی مانده، خرم پشته که یک ضلع
از قلعه آن موجود است، قلعه یزبر که دیواری از قلعه آن باقی مانده و قلعه
نودوز که از بین رفته، اشاره کرد و برخی قلعه های تخریب شده هم به مسیری
برای رفت و آمد گله داران و کشاورزان تبدیل شده است.
در روستای نودوز
آسیابهای بادی و آبی و تعدادی سنگ مزارهای مربوط به دوره صفویه وجود داشته و
در اطراف و حاشیه برخی روستاهای بخش بشاریات هم برج‌های بلند وجود داشته
که به دلیل کم توجهی از بین رفته‌اند که نمیتوان از تخریب و از بین رفتن
حمامهای قدیمی و قناتهای این بخش چشم پوشی کرد.
البته برخی از اهالی
روستاها بیان کردند که اگر تپه ها قابلیت دارند به کشاورزی اختصاص یابد و
اگر جزو آثار باستانی و تاریخی است چرا از آنها محافظت نمی‌شود و به حال
خود رها شده‌اند.
ناگفته نماند، پیغمبرکوه شهر آبیک هم از دست کند و
کاریهای حفاران در امان نبوده و نیست و طبق اذعان کوهنوردان آبیکی هر از
گاهی زخمی بر پیکر این بام آبیک زده شده و حفره هایی ایجاد شده است.
میراث فرهنگی 14 سال بدون ساختمان
بیان
این مطلب خالی از لطف نیست که 14 سال از استقرار اداره میراث فرهنگی،
صنایع دستی و گردشگری در شهرستان آبیک می‌گذرد که طی این مدت، در ساختمان
استیجاری و ساختمان یا متعلق به یکی از ادارات در شهرستان فعالیت داشته که
در 31 اردیبهشت ماه سال 98، در مراسمی و با حضور خزائلی مدیرکل میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین، شهرام احمدپور فرماندار شهرستان
آبیک و جمعی از مسئولان این شهرستان کلنگ احداث ساختمان اداری اداره میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و موزه مردم‌شناسی شهرستان آبیک با حضور
مسئولان به زمین زده شد.
مقرر شده بود این مکان در زمینی به مساحت
حدود یک هزار مترمربع شامل همکف موزه مردم‌شناسی، طبقه اول ساختمان اداری
با 10 اتاق و طبقه دوم سال جلسات و یک سوئیت احداث شود؛ کارگاه‌های صنایع
دستی هم قرار شده بود داخل حیاط ساختمان اداری و موزه مردم‌شناسی به سبک
قدیمی و به صورت گنبدی طراحی و احداث شود.
امروز و دقیقا پس از گذشت دو
سال هنوز پروژه ساختمان میراث فرهنگی و موزه مردم شناسی در حد فونداسیون
پیشرفت کرده و خاک روی آن ریخته شده و در واقع تا اطلاع ثانوی، زیر خاک
مدفون است.
لزوم اختصاص اعتبارات استانی و ملی به پروژه ساختمان میراث فرهنگی
شهرام
احمدپور فرماندار شهرستان آبیک در گفت وگو با خبرنگار پایگاه جامع اطلاع
رسانی آبیک در پاسخ به این سوال که دلیل توقف پروژه ساختمان میراث فرهنگی و
موزه مردم شناسی چیست، اظهار کرد: برای این پروژه اعتبار اختصاص میدهیم که
سال گذشته در کمیته برنامه‌ریزی شهرستان آبیک حدود 400 میلیون اعتبار برای
تکمیل و تجهیز موزه مردم شناسی مصوب شد.
وی افزود: لازم است از سوی
مسئولان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین از محل
اعتبارات ملی و استانی به پروژه ساختمان میراث فرهنگی و موزه مردم شناسی
شهرستان آبیک اعتباری اختصاص یابد و پروژه از راکد ماندن خارج شود.
این
مسئول با بیان اینکه در شهرستان آبیک آثار باستانی شناسایی نشده وجود دارد،
ادامه داد: با توجه به اینکه شهرستان بافت تاریخی دارد در برخی مناطق بر
اساس گمانه زنی‌ها انجام شده وجود آثار باستانی متصور است.
فرماندار
شهرستان آبیک اضافه کرد: در بخشهای مرکزی و بشاریات شهرستان آبیک گفت تپه
های باستانی زیادی وجود دارد و در پیغمبرکوه شهر آبیک نقطه باستانی مورد
تایید است و سفالینه هایی هم کشف شده؛ از دیگر آثار تاریخی میتوان به حمام
تاریخی زیاران و سایر موارد اشاره کرد که میتوان آبیک را به عنوان
شهرستان تاریخی مورد توجه و مدنظر قرار داد.
احمدپور خاطر نشان کرد: با
احداث ساختمان میراث فرهنگی و موزه مردم شناسی، وضعیت اداره میراث فرهنگی و
گردشگری و صنایع دستی از بلاتکلیفی خارج می‌شود و میتوان در رفع مشکل
تامین نیروی انسانی، نیروی یگان حفاظت برای سرکشی های مستمر از نقاط تاریخی
مختلف در راستای جلوگیری از حفاریهای غیرمجاز و ... گام‌های موثری
برداشت.
با توجه به وجود آثار باستانی، تاریخی و طبیعی متعدد و متنوع در
شهرستان آبیک نیاز است در احداث پروژه ساختمان میراث فرهنگی و موزه مردم
شناسی تسریع بخشیده و برای موزه مردم‌شناسی آثار روستاهای شهرستان آبیک اعم
از ملموس و غیرملموس که قرار است به نمایش گذاشته شود، از سوی اداره میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این آثار جمع آوری و تکمیل شود و آثار
تاریخی و طبیعی این شهرستان کمتر مورد کم مهری قرار بگیرد و به راحتی از
دست نرود و با افزایش نیروهای یگان حفاظت اداره میراث فرهنگی شهرستان آبیک،
این آثار مورد دستبرد حفاران غیرمجاز قرار نگیرد.
گزارش از هاجر عبدالهی
